Hulusi Şimşek*
(Bu yazının 1. Kısmı Paydos’un 10. Sayısında yayınlanmıştır.)
Türk Emekli-Sen
2006’da Kamu-Sen tarafından kurulan Türk Emekli-Sen hakkında da kapatma davası açılınca, sendika bir taraftan hukuk mücadelesine başlarken, çıkabilecek olumsuz karar karşı Birleşik Emekliler Derneği kurularak emeklileri dernek üzerinden örgütlemeye ağırlık verdi. Her Türk Emekli-Sen yöneticisi aynı anda Birleşik Emekliler Derneği yöneticisi oldular. Gelişmeler Türk Emekli-Sen yöneticilerinin tahmin ettiği gibi çıktı. Yargıtay 4. Hukuk Dairesi’nin Ankara 17. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin lehte kararını oy birliği ile bozması üzerine Kamu-Sen, Türk Emekli-Sen’i kâğıt üzerinden devam ettirip, emekliler içerisinde Birleşik Emekliler Derneği olarak örgütlenme faaliyetini sürdürüyor.

Emekli Memur-Sen
Memur-Sen’in bağlı sendikası Emekli Bir Sen’i 21 Ocak 2011 tarihinde üyelikten çıkarması üzerine onun yerine kurduğu yeni sendikasıdır. Memur-Sen her ne kadar Emekli Memur-Sen’i kursa ve sitesinde haberlerine yer verse de sitesinde bağlı sendikaları listesinde yer vermiyor.
Memur-Sen de Kamu-Sen gibi alanı boş bırakmak istemiyor, Emekli Sendikaları Statü Yasası’nın olmadığından dolayı elinin altında dursun diye bu sendikayı kurdu. Sendika hakkında kapatma davası sürüyor.
Tüm Emekli-Sen
AİHM’deki kararın olumsuz geleceğinin belli olması üzerine, -AİHM’den ola ki bir olumlu karar çıkacak olsa dahi bu kararın geriye dönük işlemeyeceği yani kesinleşmiş kapatma kararını ortadan kaldırmayacağı, sadece AİHM’nin olumlu kararının daha sonra kurulacak sendikanın/sendikaların elini güçlendireceği ve Yeni Emekli Bir Sen’in yargıdan çıkardığı olumlu karar üzerine- Tüm Emekli-Sen Genişletilmiş Başkanlar Kurulu’nun katılımcılarının tamamına yakınının imza altına aldığı kararla görevlendirilen komisyonca tespit edilen, 53 şube yöneticisi ve üyeleri tarafından 20 Şubat 2017’de Ankara Valiliği’ne Tüm Emekliler Sendikası’nı yeniden hukuki zemine oturtmak için kuruluş başvurusu yapıldı. Birebir aynı isimle Salman Hürkardeş’in genel başkanlığında Tüm Emekli-Sen yeniden kuruldu.
Tüm Emekli-Sen aradan geçen kısa sürede 102 şube ve temsilciliğe ulaştı. Sendika hızla yeni yerlerde de örgütlenirken Koronavirüs salgını yüzünden tüm çalışmalar geçici olarak durduruldu.
Tüm Emekli-Sen 20 Ekim 2019 tarihinde yapılan 2. Olağan Genel Kurulunda DİSK’e katılma kararı aldı. Sendikanın genel merkezi Kızılay Necatibey Caddesi No:76/8 adresindedir.
Bu sendika Yargıtay’ın 22.09.2021 tarihli kapatma kararının Anayasa Mahkemesi tarafından 14.06.2022 tarihinde onaylanmasıyla tüm iç hukuk yolları tükenerek kapatıldı.
Emekli Bir Sen
21 Ocak 2011 tarihinde Memur-Sen’den ayrılan Emekli Bir Sen yoluna MESK isimli bir konfederasyonun üyesi olarak ve kurucu genel başkanı İsrafil Odabaşı başkanlığında devam etmektedir sendika hakkında açılan kapatma davası devam etmektedir.
ESEN
Türkiye’deki ilk kurulan emekli derneklerinden olan Sivil Emekliler Derneği yöneticilerince 2019 başında kurulan genel başkanlığını aynı zamanda Sivil Emekliler Derneği genel başkanı da olan Gültekin Kurtoğlu‘nun yaptığı kısa adı ESEN olan Emekliler Sendikası hakkında idarece açılan kapatma kararı İstinaf Mahkemesi’nce onandı. Sendika davayı Yargıtay’a taşıdı. ESEN içinden çıktığı Sivil Emekliler Derneği ile hukuki mücadelesini sürdürmektedir. Açılan kapatma kararı sonrası çalışmalar, kamu yararına dernek statüsündeki Sivil Emekliler Derneği’nin kendilerine ait binasında dernek üzerinden sürdürülmektedir.
Emekli-Sen
Tüm Emekli-Sen’e katılmayıp, AİHM’den olumlu karar geleceği umudu ve bu karar neticesinde Türkiye’de verilmiş ve kesinleşmiş olan tüm yargı kararlarının iptal edileceği ve sendikanın yeniden hukuki zemine oturacağı yanılgısı ve hukuken olmayan sendikayla da olsa DİSK çatısı altında yola devam edenler tarafından, sendika Genel Başkanı ve yakın çevresinin AİHM’den olumsuz karar çıktığını kendilerinden ve üst kuruluş DİSK yönetiminden bir yıla yakın bir süre gizlendiğinin öğrenilmesi üzerine, 25 Şubat 2019 tarihinde kuruldu. Sendikanın genel başkanlığını Cengiz Yavuz yapmaktadır. Genel merkezi Kızılay Sümer Sokak’tadır.
Sendika yönetim kurulu kararıyla DİSK’e üyelik başvurusunda bulundu. Başvuru DİSK yönetim kurulunca kabul edildi.
DİSK Emekli-Sen, Yargıtay’ın 02.12.2021 tarihli kararıyla kapatıldı. Dava Anayasa Mahkemesi’nde.
Demokratik Emekliler Sendikası
DİSK Emekli-Sen olarak devam eden sendika üyelerinin, sendika genel başkanı ve yakın çevresince aldatıldıklarını öğrenmeleri üzerine 25 Şubat 2019’da sendikayı yeniden kurarken aralarında ortaya çıkan görüş ayrılığı üzerine, Demokratik Emekliler Sendika Girişimi’ni oluşturan üyeler, kurulan sendikaya katılmayıp yeni bir sendika oluşturmak üzere yollarını ayırıp Demokratik Emekliler Sendikası‘nı kurdular.
Emekliler Dayanışma Sendikası
8 Eylül 2016 tarihinde DİSK Emekliler Sendikası içindeki antidemokratik uygulamalar karşısında sendika içinde mücadele sürdürmenin imkânı kalmadığını düşünen bir grup emekli tarafından İstanbul Anadolu yakasında kuruldu. Herhangi bir gelişme gösteremediği gibi sık sık genel kurula gitmektedir.**
Dernekler
Türkiye Emekliler Derneği
1970 yılında kurulan kısa adı TÜED olan Türkiye Emekliler Derneği’nin 113 şubesi ve 920.000 üyesi var. Genel başkanlığını Kazım Ergün’ün yaptığı TÜED, emeklileri temsilen, en fazla üyeye sahip emekli örgütü olarak, bir üye ile SGK yönetim kurulunda temsil edilmektedir.
TÜED’in SGK’ya bildirdiği 920.000 üyesinin aylık 3 TL’den yıllık 36 TL olan aidatı olan yaklaşık 33 milyon TL her yılın Ocak ayında SGK tarafından dernek üyesi emeklilerden kesilerek dernek hesabına yatırılmaktadır.
TÜED, Türkiye Emeklilik Platformu ve Yaşlılık Platformu’nun üyesidir. Bazen platformun dönem sözcülüğünü de yapmaktadır. Dernek Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı Sosyal Güvenlik Danışma Kurulu üyeliği de yapmaktadır. TÜED Avrupa Birliği Yaşlılar Platformu gözlemci üyesidir.
Genel merkezi Anıttepe Işık Sokak’ta bulunan TÜED’in Kızılay Ziya Gökalp Caddesi, Mediha Eldem sokakta misafirhanesi bulunmaktadır.
Tüm İşçi Emeklileri Dul ve Yetimleri Derneği
Genel başkanı Satılmış Çalışkan olan kısa adıyla Tüm Emek-Der, 1989 tarihinde Süper Emekliler Derneği adıyla kuruldu. Süper Emeklilik Derneği 1994 tarihinde gerçekleştirdiği üçüncü olağan genel kurulunda şu anki kısa adı olan Tüm Emek-Der’i aldı. Dernek daha sonra yaptığı bir genel kurulda ismini değiştirmese de tüzüğünde değişiklik yaparak BAĞ-KUR ve Emekli Sandığı emeklilerini de üye yapmaya başladı.
55 Şubesi ve 560.000 üyesi olan Tüm Emek-Der, Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı SGK Genel Kurul delegeliği hakkına sahip ve Sosyal Güvenlik Danışma Kurulu üyeliği yapmaktadır.
Bakanlık, Tüm İşçi Emeklileri Dul ve Yetimleri Derneği’nin üyelerinin aidatlarını da kaynağından keserek derneğin banka hesabına aktarmaktadır. Derneğin son yaptığı genel kurulunda yıllık gelirleri 20 milyon TL civarında belirtildi.
Tüm Emek-Der Türkiye Emekliler Platformu ve Yaşlılar Platformu üyesidir, aynı zamanda platformun dönem sözcülüğünü de yaptı.
Sivil Emekliler Derneği
ESEN’den bahsederken Türkiye’de ilk kurulan emekli derneklerinden olan Sivil Emekliler Derneği’nden bahsetmiştim. Kamu yararına çalışan dernek statüsündeki Sivil Emekliler Derneği Kızılay Sümer Sokak’ta kendine ait binasında faaliyetlerini sürdürmektedir. Türkiye Emeklilik Platformu’nun bileşenlerinden olan Sivil Emekliler Derneği sendikaya dönüşme kararı alan ilk emekli derneği oldu. Bunun sebebi ise Sivil Emekliler Derneği’nin diğer emekli derneklerinden farklı olarak işçiler yerine kamudan emekli memurlar tarafından kurulmuş olması ve üye yapısında kuruluşundan itibaren kamu çalışanlarının da olmasıdır diye yorumluyorum.
Çok şubeli ve SGK’da temsil edilen üyelerinin aidatı kaynağından kesilip, derneğin banka hesabına yatırılan ülke genelinde örgütlü iki büyük emekli derneğinin dışında onlarca emekli derneği var. Bunların kimisi bir kamu kurumundan emeklileri veya bir iş kolundan emeklileri kapsamakta veya bir yöredeki emeklileri kapsamaktadır. Derneklere bir uç örnek vermek gerekirse -belki de dünyada tek örnektir- bir sendikada görev yapmanın kendisi sınıfsal bir görev olarak kabul edilmesi ve bir süresi olması gerekirken, sendikacılık Türkiye’de ayrıcalıklı ve çok uzun yıllar süren bir iş gibi görüldüğünden Emekli Sendikacılar Derneği bile var.
Yazının giriş bölümünde SGK’dan maaş alan hatta SGK’nın dışında banka sandıklarından da emekli maaşı alan tüm emeklilerin ortak örgütlenmesi gerektiği süreç içinde genel kabul gördü demiştim. Emeklilerin gittikçe ağırlaşan sorunlarının dernek şeklindeki bir örgütlenme ile çözülemeyeceği, sendika olarak iktidarlarla toplu sözleşme masasına oturmanın şart olduğu fikri de ikinci genel kabul oldu.
En kitlesel iki emekli derneği olan TÜED ve Emek-Der hem gelişmelerin etkisi hem tabanlarının talebi hem de emeklilerin sendikalaşmanın gerekli olduğunu görüp sendikal örgütlenme katılması karşısında ileride tabanlarını kaybedecekleri korkusu ile sendikaya dönüşme kararı aldılar. Banka emeklileri de kendi içlerinde sendikayı tartışıyorlar.
* Tüm Emekli-Sen Çankaya Şube Başkanı
** Editör Notu: Emekliler Dayanışma Sendikası’nın mücadele süreçlerini anlattığı 30.06.2019 tarihli bilgi notuna göre, sendika 26.08.2013 yılında İçişleri Bakanlığı tarafından kendilerine gönderilen yazıyla birlikte kurulmuş ve Ocak 2014’te 1. Olağan Genel Kurulunu gerçekleştirmiştir. Sendika o tarihten beri faaliyetlerin düzenli olarak devam etmekte ve kongrelerini zamanında gerçekleştirmektedir.
*** Bu yazı İKEP merkezi bülteni Paydos’un Ocak 2023 tarihli 11. sayısında yayınlanmıştır.